Zihin Engelli Bireylerde Doğrudan Öğretim Yöntemi

DOĞRUDAN ÖĞRETİM YÖNTEMİ

Doğrudan öğretim yöntemi, açık anlatım yöntemi, tümden gelim, uygulamalı davranış analizi ve aktif öğretim olarak da isimlendirilmektedir. Doğrudan öğretim yöntemi konuları küçük basamaklarla sunan ve öğrencilerin sunumlardan ne kadar yararlandıklarını belirlemek için sürekli değerlendirme yapmayı içeren bir yöntemdir.Bu yöntemde sorumluluk, öğretmenden başlayarak aşamalı bir biçimde öğrenciye aktarılır. 

   Doğrudan öğretim yöntemi; öğretimdeki başarısızlığı, öğretmenin ilgisi ve öğrencinin yetersizlikleri yerine öğretim programının yetersizliğine bağlar.Bu yöntem, öğretmen tarafından yönlendirilen ve öğrencinin üst düzeyde katılım göstererek ustalaşmasını amaçlayan bir yöntemdir.Doğrudan öğretim yöntemi altı temel ilkeye dayalıdır.Bunlar;

1- önceki derste yapılan çalışmaların özetlenmesi kontrol edilmesi ve gerekirse konunun yeniden öğretilmesi:

     Bu basamakta öğrencilerin ele alınan konu ile ilgili sahip oldukları beceriler belirlenir.Ayrıca bir önceki derste anlatılanlar özetlenip öğrencilerin varsa evde yapmış oldukları ev ödevleri kontrol edilir.Bu aşama özel gereksinimli öğrencilerin konuya ilişkin neleri bildiklerinin yada bildiklerinin ne kadarını ifade ettiklerinin belirlenmesi açısından önemlidir.

2- yeni içeriğin yada becerinin sunumu:

  Doğrudan öğretim yönteminin ikinci basamağında öğretmen, öğrencilere ne öğreneceklerini, dersin amaçlarını kısaca açıklar ve derste kullanacakları materyalleri tanıtır. Bu bölümde öğretmen dersin amacıyla ve kullanacakları materyallere ilişkin verilen bilgilerin tüm öğrenciler tarafından anlaşıldığından emin olmalıdır.Etkili bir sunum için dersin kısa dönemli amaçları açıklanmalı ve sunum basamaklandırılmalıdır. Konular, bol örnek ve bol materyallerle sunulmalı ve sunular sırasında konudan konuya atlanmamalıdır.

3- öğrenciye ele alınan konunun kavranması için rehberlik edilmesi ve anlayıp anlamadıklarının kontrol edilmesi (rehberli uygulama)

  Doğrudan öğretim yönteminde, öğretmenin öğrenciye yaptığı yardımın aşamalı olarak geri çekilmesiyle öğrenciyi bağımsız hale getirmek amaçlanır.Hedeflenen konuyla ilgili alıştırmaları önce öğretmen yapar ve konunun öğrenciler tarafından kazanılması için tüm sınıfın anlayabileceği biçimde çeşitli örnekler üzerinde durur.Örnek çözümlerden sonra, konuya ilişkin benzer alıştırmalar öğrenciler tarafından yapılır ve öğretmen burada öğrencilerin sorularını yanıtlamaya çalışır.Son olarak da bu bölümde öğretmen öğrencilerin konuyu anlayıp anlamadıklarını kontrol eder ve konuyu kavrayamayan öğrencilerle ek alıştırmalar yapar.

4- geri bildirim vermek, düzeltmek ve gerektiğinde yeniden öğretmek:

  Bu yönteme göre öğrencilerin vermiş oldukları yanıtlar, tepkiler karşısında öğretmenin nasıl davranacağını bilmesi önemlidir.Kendisine yöneltilen bir soruyu hiç duraklamadan yanıtlayan bir öğrenciye öğretmen “ evet, doğru” şeklinde geri bildirim verirken, tereddütlü ancak doğru yanıt veren bir öğrenciye de “evet, doğru. çünkü….” şeklinde geri bildirim vermesi öğrencinin verdiği yanıta ait konuyu hatırlaması açısından önemlidir.Öğrencinin yanlış yanıtı karşısında ise öğretmenin doğru yanıtı vermesi gerekir. Yine öğretmenin yanlış yanıt yada tepkileri düzeltmesi öğrencinin doğru yanıtı tepkiyi gösterinceye kadar devam eder.

5- öğrenciye bağımsız alıştırmalar yapma fırsatı vermek:

   Doğrudan öğretim yönteminin son aşaması bağımsız alıştırmalar yapmaktır.Bu aşamayla sorumluluk öğretmenden öğrenciye geçmektedir.Bu yönteme göre öğrenmenin gerçekleşmesi için öğrencinin ele alınan konuya ilişkin alıştırmaları hiç yardımsız, kendi başına  bağımsız olarak yapması gerekir. Öğretmenin sınıf içinde verdiği ödevleri ve ev ödevlerini bağımsız yapan bir öğrenci, bu aşamayı kazanmış bir öğrencidir.

6- sürekli değerlendirme:

Bu bölümde öğrenciler sık sık değerlendirilerek yanlış öğretilen/öğrenilen veya eksik olan konular için tekrar öğretim yapılır.Doğrudan öğretim yönteminde başlangıçta tüm sorumluluğun öğretmene ait olduğu ve daha sonra bu sorumluluğun öğrenciye devredildiği bir öğretim sürecidir.Doğrudan öğretim yöntemi tüm öğrenciler için uygun olmakla birlikte özellikle özel gereksinimli öğrenciler için öğretmenlerin rahatlıkla uygulayabileceği bir yöntemdir.

DOĞRUDAN ÖĞRETİM YÖNTEMİ’NDE

 Sunulacak konu için yapılması gerekenler:

A- uygulama öncesi yapılacaklar

A1-   analiz

   Öğretilecek konunun öğrencinin düzeyine göre analiz edilerek basitten zora doğru sıraya dizilerek ve konunun sınırları açıkça belirlenir.

A2- performans belirleme, amaç yazma, ders planı hazırlama:

  Öğretilecek konunun analizinden sonra öğretilecek konu hakkında öğrencinin ne kadar bilgiye sahip olup olmadığı belirlenir.Öğrencinin performansına göre amaç yazılır son olarak da ders planı belirlenir.

B- uygulama

 B1- günlük gözden geçirme:

   Yeni konunun öğretimine başlamadan önce daha önceki öğrenilen bilgilerin gözden geçirilmesi, kontrol edilmesi sürecidir.

B2- konuların sunumu

  öğretmenin aktif ve öğrencinin pasif durumda olarak öğretmenin konuyu sunması durumudur.

B3-güdülenme ve dikkat

   öğrenmenin gerçekleşebilmesi, öğrencinin konuyu anlayabilmesi için öğretmen yoğun bir şekilde çaba harcayarak öğrencinin dikkatli bir şekilde derse güdülenmesini sağlar.

B4- yönlendirilmiş alıştırmalar

   öğrencinin bağımsız bir şekilde öğretilecek konu, bilgi yada beceriyi kazanabilmesi için tam yardımdan başlayarak kademeli olarak yardımın giderek azaltılması ve öğrencinin bağımsızlığa ulaştırılması amaçlanır.

B5- pekiştirme ve düzeltme

   Bu basamak öğrencilere hemen geri bildirim verilmesini gerektirir. Öğrencilerin bağımsız bir şekilde konuya hakim olabilmeleri için gerekli olan her durumda pekiştirme ve düzeltme yoluna gidilir.

B6- bağımsız alıştırmalar

   Uygulama bölümünün son basamağı olan bu bölümde artık öğretmen ve öğrenci yer değiştirerek öğrenci aktif öğretmen ise pasif konuma geçer. Bu aşamada öğrenciye verilen yardımlar kesilir. Öğrencinin bağımsız birşekilde alıştırmaları yapması beklenir.alıştırmaların ilk önceleri aynı materyallerle yapılması faydalı olacaktır. Öğrencinin tereddütlü yada net cevaplar vermemesi durumunda ek alıştırmalara ve düzeltmelere gidilir.

C- uygulama sonrası

 C1- öğretim sonu değerlendirme

   Değerlendirme sürecinde öğrencilerin öğretim amaçlarını gerçekleştirip gerçekleştiremediklerine bakılır.

C2- haftalık ve aylık gözden geçirme

   Sürekli olarak değişik zamanlarda öğretilen konuların tekrar edilmesi özellikle özel gereksinimli öğrencilerin unutmamasına ve yeni öğretilecek konulara alt yapı oluşturmasına olanak sağlayacaktır. Bu öğretim yöntemi, hem düzenli bir programı hem de araçların kullanımında sistematik olmayı gerektirmektedir.Açık anlatım yönteminde ayırt edici öğrenme sürecinden yararlanılmaktadır. Bunun için öğretmen, öğreteceği kavramın ilişkili ve ilişkisiz niteliklerini belirler. Daha sonra kavramın olumlu ve olumsuz örneklerini oluşturur.Kavramın ilişkili nitelikleri kavramı tanımlar ve onun benzer örneklerini oluşturur. İlişkisiz nitelikler ise kavramı tanımlamayan, ancak kavramın yapısında var olan niteliklerdir.İlişkisiz nitelikler, kavramın örneklerinin farklı olmasını sağlar. Örneğin, “kırmızı” kavramı için tek ilişkili nitelik onun rengidir. Kırmızıyı temsil eden nesnenin şekli, malzemesi gibi nitelikler ilişkisiz niteliklerdir.

Kavramın olumlu örnekleri, kavramı tanımlayan nitelikleri gösterir. Kavramın olumsuz örnekleri ise kavramı tanımlamayan nitelikleri gösterir.Örneğin, “kırmızı” kavramının olumlu örnekleri “kırmızı plâstik boncuk”, “kırmızı tahta silindir”, “kırmızı el işi kâğıdı” dır. Kırmızı kavramının olumsuz örnekleri ise, “sarı plâstik boncuk”, “yeşil tahta silindir”, “mavi el işi kâğıdı”dır.Kavramın olumlu ve olumsuz örnekleri hazırlanırken örnek sayısının çok olmasına ve ilişkisiz niteliklerin değişmesine dikkat edilmelidir.Daha sonra, öğrenciye olumlu ve olumsuz örnekler sunulmalı, öğrencilerin doğru tepkileri pekiştirilmeli, yanlış tepkiler görmezlikten gelinip tekrar sunu yapılmalıdır. Böylece ayırt edici pekiştirmelere yer verilerek öğrenme gerçekleştirilmelidir. Aşağıda, açık anlatım yöntemine göre oluşturulmuş “1 tane” kavramı ile ilgili bildirim örneğine yer verilmiştir.

·         Aynı türde, aynı tipte, 4 farklı sayıdaki nesne kümesi arasından, “1 tane olanı göster.” denildiğinde, 1 tane olanı gösterir.

·         Aynı türde, aynı tipte, 4 farklı sayıdaki nesne kümesi resimleri arasından, “1 tane olanı göster.” denildiğinde, 1 tane olanı gösterir.

·         Aynı türde, aynı tipte, 4 farklı sayıdaki nesne kümesi ve nesne kümesi resmi arasından, 1 tane olan gösterilip “Bu kaç tane?” diye sorulduğunda, 1 tane olduğunu söyler.

·         Farklı türde, 4 farklı sayıdaki nesne kümesi arasından, “1 tane olanı göster.” denildiğinde, 1 tane olanı gösterir.

·         Farklı türde, 4 farklı sayıdaki nesne kümesi resimleri arasından, “1 tane olanı göster.” denildiğinde, 1 tane olanı gösterir.

·         Farklı türde, 4 farklı sayıdaki nesne kümesi ve nesne kümesi resmi arasından, 1 tane olan gösterilip “Bu kaç tane?” diye sorulduğunda, 1 tane olduğunu söyler.